Συναισθήματα & Ορθολογικές Αποφάσεις

Παραδοσιακά το συναίσθημα και η λογική είναι δύο αντίθετες έννοιες. Μια «σωστή» και «ορθολογική» απόφαση είναι εκείνη που βασίζεται στην αξιολόγηση των πιθανών εναλλακτικών και δεν επηρεάζεται από το συναίσθημα. Σύμφωνα με τις ορθολογικές θεωρίες όταν ένας άνθρωπος πρέπει να πάρει μια απόφαση, θα πρέπει να σκεφτεί τα σημαντικά για αυτόν κριτήρια και να μετρήσει ποια από τις εναλλακτικές θα είναι πιο ωφέλιμη για εκείνον με βάση τα κριτήρια αυτά. Έτσι κανείς μπορεί να λάβει την «καλύτερη» απόφαση.

Νεότερες θεωρίες εισάγουν την έννοια της επίτευξης των στόχων. Στην πραγματικότητα ορθολογική δεν είναι η συμπεριφορά που βελτιστοποιεί την απόφαση αλλά εκείνη που βοηθάει τους ανθρώπους να επιτύχουν τους στόχους τους. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία ο ορθολογισμός δεν είναι αντίθετος του συναισθήματος καθώς τα συναισθήματα μπορεί να είναι «οδηγός» για τους προσωπικούς στόχους και επιθυμίες.

Έρευνες στη γνωστική ψυχολογία δείχνουν ότι τα συναισθήματα διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη δημιουργία κινήτρων της ανθρώπινης συμπεριφοράς και αποτελούν βάση για δράση. Τα συναισθήματα πολλές φορές είναι αυτόματες συναισθηματικές αντιδράσεις που συνδέονται με τη συναισθηματική μνήμη παλιότερων εμπειριών. Οι συναισθηματικές αυτές αντιδράσεις επηρεάζουν τον τρόπο που κανείς μεταφράζει το ρίσκο, την ιεραρχία των στόχων αλλά και την αξιολόγηση των διαφορετικών κριτηρίων. Για παράδειγμα, μια αρνητική παρελθοντική εμπειρία με αρνητικό και δύσκολο συναίσθημα επηρεάζει τον τρόπο που θα αξιολογήσουμε μια αντίστοιχη μελλοντική απόφαση. Αν κάποια πράξη την έχουμε συνδέσει με απώλεια στο παρελθόν ακόμα και αν «ορθολογικά» θα ήταν σωστό να την επαναλάβουμε είναι πιθανό να το αποφύγουμε λόγω της απώλειας που έχουμε αισθανθεί.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι τα συναισθήματα μας είναι σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας που λαμβάνουμε αποφάσεις. Αντί να τα θεωρούμε «παράλογα» το σημαντικό είναι να τα αναγνωρίζουμε, να αντιλαμβανόμαστε το ρόλο που παίζουν στις αποφάσεις μας και στην επίτευξη των στόχων μας. Στόχος είναι να εμπεριέχουμε τα συναισθήματα μας στην αξιολόγηση των επιλογών και των εναλλακτικών μας έτσι ώστε να λαμβάνουμε τις πιο συμβατές με τους αληθινούς μας στόχους αποφάσεις.